Liberato Kani
Huwan Yunpa masacharikamun kay segundo álbum nisqa hurqurimunankupaq "Pawaspay" sutiyuqta, kaytaq qichwapi takipakuq Liberato Kaniqpa. Kay ruwaykunaqa qichwapi llamk'aykunata kallpachanapaqmi chay hinallatan khunan p'unchaykuna kawsaykunapipas puririnqa América Antipi tiyakuqnaqpas.
Waman Puma
Waman Puma paqarin 2019 watapim kaytaq sutiwasqa chay punchawmanta kama wawakunata qichwa simi rimaytam yachachinku. Munayku runasiminchikpa rimaqninkuna aswan mirarinanta. 2019 watapim, Lima llaqta ukhupi qichwasiminchik qallariyninta warmakunaman, chunka watanmanta iskun watakama, wawakunataqa riqsichiyku, hinallataq kallpachayku yachayninkunata sapa clasipi. Rurayku huñunakuykunata hinallataq yachay mat'ipaytakunata kay Casa de la Literatura Peruana nisqapi, hinallataq Centro Cultural El Paradero nisqapipas. Kaqllatataq, riqsichisqa kanaykupaq, mink'arisqam karqayku kay wayra wasi Canal IPE, Programa Imperdibles nisqapi, hinallataq kay 2021 watapi periódico Diario Trome nisqapi, 2020 watapitaq rurayku Clases Virtual nisqata huk punchaw kimsa killapi ña kay 2021 nisqapitaq kallariyku yachachiyta kay enero febrero killakunata.
Huñunakuy rurarinaykupaqtaq, metodología nisqata munayta awarirqayku llaqta ukhupi tiyaq wawakunapaqhina; chhayhinallataq imakunawanmi paykuna llamk'anqaku yachay ukhupi chaykunatapas. Kay huñunakuypi kullanakunan kanku pananchiskuna: Yheny Quispe Mamani Fany Chura Yucrapiwan
https://www.facebook.com/wamanpumayachaywasi
Hamut'ay Wasi
Qichwaqa Anti suyukunantinpi lliw imanasqaman aswan watasqa kashanmi huh simikunamanta. Kunan pachatahchusina chaykunantinpiqa qanchismanta pusah kama waranqa waranqa runakuna allintapuni yachanku icha mana llapanta. Kamachina yuyay raykupas, aswan kallpayuh suyukunah kamachinanku raykupas askha k'itipi manañan runasimitaqa rimankuñachu. Chaypas qichwaqa tihsi tupahmi allpakunahwan llahtakunahpuwan lliwpa kikink kayninkupah Anti suyukunantinpi. Kayqa qhawarinallapah: Perupi tiyahkunamanta yaqa 22.3% kikinkumanta ninku "yawarniyku raykupis kawsayniyku raykupas qichwa kani" nispa, hinahtin qa simiwan yawarwan tinkunakunkun.
Hamut'ay Wasih ruwananqa llahtakunantin qichwayachiymi. Chayqa llapanpa qhawasqan imaymana k'itikunamanpas lliw Anti suyukunamanta aswan simi haykuchiymi askha paqariy suyuyuh kashan mana rimahkunapah icha llahta huñunakuykunapi, qichwa [ascendencia] manta ayllu willakuykunantin runapah, mana qichwa rimayniyuh k'itikunapi iman.
Daniel Coronel Chamorrohwan Hans Enciso Choquehuancahpuwan tihsisqanku Hamut'ay Wasi, paykunallah qichwa mast'arichih wasin hina, ruwayukun kaykunata:
Mana qullqachaypah yachachiyqa askha k'itikunapi qallariy runa simi yachachiypah runa simiman challpuypah iman kashan.
Mit'a qichwa yachachiyqa, Tihsi Qichwa Yachachiy sutiyuh ruwanapi, rimay, uyariy, ñawinchay, qillqay yachachiy qallarichiypahmi. Yachachiyqa 6 t'aqayuhmi, sapanka t'aqatah huh killa (sapa t'aqaqa 4 tinkuymi, sapankatah 2 uras).
Hans Enciso Choquehuanca qichwa yachachinmi, 2009 watamanta pacha yachapakunpas mast'arichinpas simitawan qichwa llahtah yachaynintapuwan. 2015 wata pachatahmi Sumahllaña Qillqa Yachay lisinshaturata chaskiyukun Universidad Nacional Mayor de San Marcos sutiyuh wasimantaqa. Allin qichwa yachapakusqanmanta, sumah qichwa rimayniyuh kasqanmantapas Yachay Wasi chiqahchayniyuhmi kashanpas.
2017 watah fibriru killan qallarisqaykumantan pachaqa qichwata yachachirqaykupas rihsichirqaykupas 1000manta astawan runata.
Hwan Yunpapa Liwrukuna
Hwan Yunpa sutiyuh wasihqa kunan pacha qillqasqa t'aqa papiruskunan, chaykunatah runasimillapi icha huh hatun runa simikunapi (ñawpahmanta kah simikunapi), Anti suyukunantinpi yachay ruwachiymanta papirus puxyu kananpah.
Kikin kaymanta kamachiykuna
Hwan Yunpahqa kamachikuh sunquyuhkunawan rimanakuy chaskinanmi, paykunahtahpis kikin rimapayasqa chaninniyuh kuyukuypi iñinanku, mana kamachikuyniyuh masikunah tinkuyninku ruwanapah, askha kikin kayniyuh llahta llahta hatunyachiypah, runah Pachahpuwan aswan allin tinkunakuyninku hatunyachiypah iman. Qallariykunaqa ruwaykunawan sumah kay kamayuhpa, sumah qillqay kamayuhpa, hamut'ay kamayuhpa, yachachiy kamayuhpa yachaynikunmanta kanman.
Ruwapuykunatahmi ch'usahmanta munayniyuh yanapaywan ruwakun, chay yanapaytah ayniy kashan.